|
„Zatrucie”
Zatrucie to zbiór różnorodnych objawów ze strony różnych układów, spowodowanych wniknięciem do organizmu
substancji trującej (toksyny lub środka chemicznego) w dawce toksycznej. Każda substancja może być
trucizną, nawet leki. Zatrucia mogą być wynikiem celowego działania (zabójstwo, samobójstwo)
bądź pomyłki (działanie przypadkowe).
Objawy zatrucia są nie charakterystyczne. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i nie możemy znaleźć
innej przyczyny utraty świadomości, można podejrzewać zatrucie.
I) Objawy ułatwiające rozpoznanie zatrucia:
- Z układu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha
- Z układu oddechowego: trudności w oddychaniu, spłycenie/zwolnienie oddechu
- Z układu nerwowego: zwężone lub nadmiernie poszerzone źrenice, ból głowy, zaburzenia
świadomości (z jej utratą włącznie), drgawki
- Ze skóry, błon śluzowych: oparzenie, zaczerwienienie, pęcherze
- Pomocne może być również otoczenie poszkodowanego:
- miejsce znalezienia chorego (garaż – pracujący silnik samochodu lub mieszkania opalane
piecem – ryzyko zatrucia tlenkiem węgla; na wsiach przy pracach rolniczych – ryzyko
zatrucia środkami ochrony roślin)
- opakowania po lekach, środkach ochrony roślin
- wymiociny
- Postępowanie:
- Ratując należy uważać, aby samemu się nie zatruć! (Przewietrzenie pomieszczenia, szybkie
wyniesienie poszkodowanego itp.)
- Przeniesienie chorego w bezpieczne miejsce
- Sprawdzenie przytomności chorego (Uwaga!!! Nie wdychać powietrza wydychanego przez chorego!!!)
- Wezwanie karetki pogotowia
- Jeśli to możliwe – jak najszybsze usunięcie trucizny z organizmu: z przewodu pokarmowego
przez sprowokowanie wymiotów (tylko u przytomnych!), ze skóry, oczu – przez przemycie czystą wodą
- Zabezpieczenie wszelkich znalezionych przy chorym opakowań po lekach, środkach chemicznych,
wymiocin i zabraniem ich razem z poszkodowanym do szpitala
II) Metody eliminacji trucizn:
- Zatrucie przez przewód pokarmowy:
- Wywołujemy wymioty wykonując po kolei następujące czynności:
- podanie ok. 1 litra letniej wody do wypicia
- drażnienie tylnej ściany gardła palcem
- w/w 2 kroki powtarzać do uzyskania czystych wymiocin
- zabezpieczyć próbkę wymiocin do badania toksykologicznego
- UWAGA!!!
Prowokowanie wymiotów jest niedozwolone u osób:
- nieprzytomnych
- z niesprawnym odruchem kaszlowym
- zatrutych kwasami, zasadami lub innymi środkami żrącymi, które mogą uszkadzać przełyk
- zatrutych środkami drażniącymi, jak benzyna czy nafta
- zatrutych substancjami oleistymi (mogą nie wywołać odruchu kaszlowego)
- Zatrucie przez drogi oddechowe:
- wyniesienie chorego na świeże powietrze
- przy braku świadomości – resuscytacja
UWAGA!!!
Nie wolno używać urządzeń elektrycznych oraz ognia, w tym papierosów – ryzyko wybuchu!!!
- Zatrucie przez skórę:
- zabezpieczenie ratującego przed skażeniem (rękawice gumowe)
- zdjęcie skażonej odzieży z poszkodowanego
- spłukanie skażonych miejsc na skórze letnią wodą przez kilka minut
- nie pocierać skażonych miejsc, nie używać szczotek, pumeksów itp.
- do zobojętniania wolno używać WYŁĄCZNIE wodę!!!
- zabezpieczyć skórę jałowym opatrunkiem (w miarę możliwości)
- Zatrucie drogą iniekcji (pokąsanie przez węże, użądlenia owadów)
- Opóźniamy wchłanianie trucizny:
- unieruchomienie poszkodowanego
- założenie opaski uciskowe powyżej miejsca wstrzyknięcia jadu, jednak w taki sposób,
aby było wyczuwalne tętno (hamowanie odpływu żylnego)
- obłożenie miejsca iniekcji zimnymi okładami (obkurczenie naczyń)
III) Zatrucia gazami
- Podział: gazy duszące i drażniące.
- Gazy duszące:
- fizycznie, które przez obecność w nadmiarze zmniejszają ciśnienie tlenu (np. azot, metan, wodór, argon, hel)
- chemicznie, które blokują dostęp do tlenu na drodze różnych reakcji chemicznych. Należą do nich:
♦ CO2 (dwutlenek węgla), cięższy od powietrza, gromadzi się w pomieszczeniach nad podłogą,
przez co utrata przytomności i upadek grożą dalszym niedotlenieniem
♦ CO (tlenek węgla, tzw. czad), lżejszy od powietrza, omówiony dalej cyjanowodór i siarkowodór,
blokujące enzymy oddechowe
- Gazy drażniące:
Reagują z powierzchnią, na którą działają (błony śluzowe, skóra). Należą do nich: amoniak, aldehyd mrówkowy,
chlor, dwutlenek siarki (SO2), tlenek azotu (NO), fosgen. W zależności od czasu ekspozycji mogą drażnić:
- Spojówki i górne drogi oddechowe.
Objawy:
♦ łzawienie
♦ światłowstręt
♦ pieczenie
♦ kichanie
♦ kaszel
- Płuca. Objawy:
♦ po okresie utajonym (kilka godzin) może rozwinąć się obrzęk płuc
♦ może pojawić się piekący ból w klatce piersiowej
♦ duszność
- Postępowanie:
- Szybkie wyniesienie poszkodowanego z zagazowanego pomieszczenia
- Kontrola parametrów życiowych i w razie konieczności resuscytacja (należy pamiętać o swoim bezpieczeństwie)
- Wezwanie karetki pogotowia
IV) Zatrucie tlenkiem węgla (CO, “czad”)
Jest to gaz bezwonny i bezbarwny, lżejszy od powietrza. Najczęściej powstaje jako produkt niecałkowitego
spalania (przy niedostatecznym dopływie powietrza)
- Objawy:
- bóle, zawroty głowy
- nudności, wymioty
- szum w uszach
- ogólne osłabienie, zobojętnienie na niebezpieczeństwo
- blada skóra
- utrata przytomności
- drgawki
- oczopląs
- niezborność ruchowa
- Postępowanie:
- Intensywne przewietrzenie pomieszczenia
- W zależności od stany świadomości wyniesienie lub wyprowadzenie chorego na świeże powietrze
(pamiętając o własnym bezpieczeństwie !!!)
- Gdy wydostanie poszkodowanego jest niemożliwe, należy zapewnić mu dopływ świeżego powietrza
- Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, po wyniesieniu wykonanie resuscytacji , potem ułożenie w pozycji bezpiecznej
- Wezwanie karetki pogotowia
W przypadku ulatniania się gazu ziemnego lub propan-butan (stosowane np. w kuchenkach)
- Postępowanie jak wyżej oraz:
- NIE używać otwartego ognia, w tym papierosów !!!
- Zamknąć wypływ gazu
- NIE używać również urządzeń elektrycznych, w tym dzwonków do drzwi, telefonów itp.
V) Zatrucia lekami
- Najczęstsze zatrucia są spowodowane następującymi grupami leków:
- nasennych, uspokajających i psychotropowych
- przeciwbólowych, przeciw zapalnych
- nasercowych
- Objawy są niespecyficzne:
- zaburzenia świadomości aż do śpiączki włącznie
- zwolnienie lub przyspieszenie oddechu
- zwolnienie lub przyspieszenie tętna, także nieregularne tętno
- sucha lub spocona skóra
- zwężone lub rozszerzone źrenice
- Postępowanie:
- Jeśli poszkodowany jest przytomny: próba eliminacji trucizny przez sprowokowanie wymiotów (podanie
ok. litra wody po czym podrażnienie palcem tylnej ściany gardła, czynność można powtórzyć)
- Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny: NIE WOLNO prowokować wymiotów (ryzyko zachłyśnięcia!),
skontrolować parametry życiowe, w razie potrzeby resuscytacja (link). Jeśli oddech i krążenie
są zachowane – ułożyć w
pozycji bezpiecznej i okryć
- Wezwanie karetki pogotowia
- Zabezpieczanie opakowań po lekach i ewentualnych wymiocin
VI) Zatrucia alkoholami
- Najczęściej spowodowane są:
- alkoholem metylowym (metanolem)
- alkoholem etylowym (etanolem)
- glikolem etylenowym
- Objawy:
- Euforia (pobudzenie, wzrost nastroju, zaburzenia równowagi, zaburzenia mowy)
- Senność (zwolnienie reakcji)
- Śpiączka – brak kontaktu z poszkodowanym; może dojść do:
♦ niedrożności dróg oddechowych wskutek opadnięcia języka na tylną ścianę gardła
♦ aspiracji wymiocin do dróg oddechowych
♦ wzmożonej utraty ciepła (alkohol rozszerza naczynia skóry)
- Rozpoznanie:
- zapach alkoholu w wydychanym powietrzu
- zebranie wywiadu od świadków zdarzenia
- objawy opisane wyżej
- Postępowanie:
- U przytomnego:
- ochrona przed upadkiem, urazem, wychłodzeniem
- podanie ciepłych płynów do wypicia
- U nieprzytomnego:
UWAGA!
Gdy alkohol jest nieznanego pochodzenia, należy podejrzewać, że jest to metanol!!!
U zatrutego alkoholem może współistnieć uraz głowy z krwawieniem wewnątrz czaszkowym!!!
VII) Zatrucia środkami żrącymi i rozpuszczalnikami organicznymi
Do środków żrących zaliczamy: kwasy, zasady, lizol, fenol. Powodują oparzenia skóry i błoń śluzowych.
Rozpuszczalniki to np.: benzen, toluen, ksylen, benzyna, tetra, tri. Łatwo wchłaniają się przez skórę,
działają narkotycznie.
- Postępowanie:
- Pamiętać o własnym zabezpieczaniu (rękawice gumowe)
- Wyniesienie poszkodowanego z zabrudzonego pomieszczenia
- Zdjęcie odzieży
- Spłukanie dużą ilością letniej wody
- Kontrola parametrów życiowych
- Wezwanie karetki pogotowia
Przy zatruciu drogą pokarmową: podać do wypicia wodę (ok. 1 litra)
NIE WOLNO prowokować wymiotów!!!
VIII) Zatrucia środkami ochrony roślin
Najgroźniejsze są środki fosfoorganiczne
- Objawy:
- wąskie źrenice
- wymioty, biegunka
- zlewne poty
- łzawienie
- obfita wydzielina w oskrzelach, tchawicy
- Postępowanie:
W zatruciu przez skórę: zmycie dużą ilością letniej wody.
W zatruciu przez przewód pokarmowy:
- U przytomnego:
- płukanie żołądka (podanie do wypicia ok. litra wody i podrażnienie palcem tylnej ściany
gardła; czynność można powtórzyć)
- U nieprzytomnego
IX) Zatrucia grzybami
Najgroźniejsze jest zatrucie muchomorem sromotnikowym.
- Opis grzyba:
- blaszkowaty
- kapelusz biało-zielonkawy
- trzon również biało-zielonkawy
- na trzonie biały pierścień w kształcie mankietu
- Objawy:
- bóle brzucha
- wymioty
- biegunka
Objawy występują ok. 2 godzin po spożyciu, mogą jednak nawet do 2 dni po zjedzeniu – wtedy
zatrucie jest groźniejsze (trudniej pozbyć się toksyn z organizmu)
- Postępowanie:
- Prowokowanie wymiotów: podanie do wypicia ok. litra wody i podrażnienie palcem tylnej ściany
gardła; czynność można powtórzyć
- Zabezpieczenie resztek grzybów (lub potraw z nich przyrządzonych), ewentualnie wymiocin
- Wezwanie karetki pogotowia
|
|